Przewlekłe zapalenie zatok: Objawy, leczenie i wizyta u laryngologa

Przewlekłe zapalenie zatok przynosowych stanowi wyzwanie dla wielu osób, wpływając na codzienne funkcjonowanie i jakość snu. Ta dolegliwość, trwająca powyżej 12 tygodni, wynika z długotrwałego obrzęku błony śluzowej w zatokach, co blokuje odpływ wydzieliny i sprzyja infekcjom. W tym artykule przyjrzymy się mechanizmom rozwoju schorzenia, jego symptomom, dostępnym terapiom oraz sygnałom wskazującym na konieczność konsultacji specjalistycznej. W Omega Medical Clinics w Bydgoszczy zapewniamy dokładną diagnostykę i indywidualne podejście do pacjentów zmagających się z tymi problemami.

Przyczyny i mechanizmy rozwoju

Przewlekłe zapalenie zatok rozwija się, gdy naturalne mechanizmy ochronne nosa i zatok zawodzą, prowadząc do chronicznego stanu zapalnego. Zatoki przynosowe – czołowe, szczękowe, sitowe i klinowe – produkują śluz, który oczyszcza drogi oddechowe z zanieczyszczeń i patogenów. W warunkach prawidłowych ten śluz spływa do gardła, ale przy obrzęku błony śluzowej ujścia zatok blokują się, co powoduje zaleganie wydzieliny i rozwój infekcji.

Głównymi czynnikami ryzyka są alergie, takie jak reakcje na pyłki, roztocza czy pleśnie, które wywołują ciągły obrzęk. Osoby z astmą alergiczną lub polipami nosa częściej doświadczają tego schorzenia, ponieważ polipy mechanicznie zatykają kanały odpływowe. Infekcje wirusowe, bakteryjne lub grzybicze mogą przekształcić się w formę przewlekłą, zwłaszcza jeśli organizm jest osłabiony przez niedobory odporności, jak w przypadku HIV czy cukrzycy. Zaburzenia anatomiczne, na przykład skrzywiona przegroda nosowa lub wąskie ujścia zatok, ułatwiają zaleganie śluzu, co pogarsza sytuację.

Środowiskowe elementy odgrywają znaczącą rolę: ekspozycja na dym tytoniowy, zanieczyszczone powietrze w miastach czy suche klimaty w pomieszczeniach ogrzewanych zimą nasilają objawy. U niektórych pacjentów przewlekłe zapalenie wiąże się z refluksem żołądkowo-przełykowym, gdzie kwaśna treść drażni błonę śluzową gardła i nosa. Mechanizm ten opiera się na błędnym kole: obrzęk blokuje odpływ, zalegająca wydzielina staje się pożywką dla bakterii, co utrzymuje stan zapalny. Badania wskazują, że u około 10-15% dorosłych w Polsce ta choroba współistnieje z innymi schorzeniami układu oddechowego, co podkreśla potrzebę holistycznego podejścia diagnostycznego.

Rozwój przewlekłego zapalenia często następuje po ostrym epizodzie, który nie został wyleczony do końca. Antybiotyki stosowane bez potrzeby w infekcjach wirusowych niszczą florę bakteryjną nosa, sprzyjając opornym patogenom. U dzieci czynniki te obejmują częste przeziębienia w przedszkolach, co prowadzi do nawrotów. Zrozumienie tych mechanizmów pozwala na wczesne interwencje, takie jak unikanie alergenów czy poprawa wentylacji w domu, co może zapobiec eskalacji problemu.

Charakterystyczne objawy

Objawy przewlekłego zapalenia zatok pojawiają się stopniowo i utrzymują przez miesiące, różniąc się od ostrych infekcji intensywnością i trwałością. Najczęściej pacjenci skarżą się na stałe uczucie zatkania nosa, co utrudnia oddychanie i prowadzi do oddychania przez usta, zwłaszcza nocą. To z kolei powoduje suchość gardła i chrapanie, wpływając na jakość snu.

Ból twarzy koncentruje się wokół oczu, policzków i czoła, nasilając się przy pochylaniu głowy lub wysiłku fizycznym. Ten dyskomfort przypomina migrenę, ale towarzyszy mu uczucie ucisku w zatokach. Wydzielina spływająca po tylnej ścianie gardła, zwana postnasal drip, wywołuje kaszel, szczególnie rano, i nieprzyjemny zapach z ust. Zaburzenia węchu i smaku są powszechne – pacjenci tracą zdolność wyczuwania zapachów, co wpływa na apetyt i bezpieczeństwo, na przykład przy wykrywaniu gazu.

Zmęczenie i obniżona koncentracja wynikają z chronicznego stanu zapalnego, który obciąża organizm. W niektórych przypadkach pojawiają się obrzęki wokół oczu, zwłaszcza rano, oraz bóle zębów górnej szczęki, mylone z problemami stomatologicznymi. U dzieci objawy mogą być subtelniejsze: częste kichanie, nocny kaszel czy problemy z koncentracją w szkole. W przeciwieństwie do ostrego zapalenia, gorączka występuje rzadko, ale jeśli się pojawi, sugeruje zaostrzenie bakteryjne.

Te symptomy mogą nasilać się sezonowo, na przykład wiosną u alergików, lub po ekspozycji na zimne powietrze. Badania kliniczne pokazują, że u 60% pacjentów przewlekłe zapalenie współwystępuje z alergicznym nieżytem nosa, co komplikuje obraz kliniczny. Obserwacja tych sygnałów pozwala na wczesne rozpoznanie, zanim dojdzie do powikłań jak rozprzestrzenienie infekcji na oczy czy mózg.

Metody leczenia

Leczenie przewlekłego zapalenia zatok zależy od przyczyny i nasilenia, zaczynając od terapii zachowawczych, a kończąc na interwencjach chirurgicznych. Podstawą jest farmakoterapia: sterydy donosowe, takie jak flutikazon czy mometazon, redukują obrzęk błony śluzowej i ułatwiają odpływ śluzu. Stosuje się je przez co najmniej 8-12 tygodni, monitorując efekty.

Jeśli infekcja ma podłoże bakteryjne, laryngolog przepisuje antybiotyki, na przykład amoksycylinę z klawulanianem, na 10-14 dni. W przypadkach alergicznych leki przeciwhistaminowe, jak loratadyna, lub immunoterapia odczulająca przynoszą ulgę. Płukanie zatok solą fizjologiczną za pomocą irygatorów usuwa zalegającą wydzielinę i zmniejsza stan zapalny – zaleca się codzienne zabiegi.

W cięższych sytuacjach, gdy polipy blokują zatoki, stosuje się doustne kortykosteroidy na krótki okres, by uniknąć skutków ubocznych. Terapia biologiczna, wykorzystująca przeciwciała monoklonalne jak dupilumab, jest opcją dla pacjentów z astmą i polipami opornymi na standardowe leczenie. Fizjoterapia, w tym inhalacje z solanką czy masaż twarzy, wspomaga drenaż.

Gdy metody zachowawcze zawodzą, rozważa się endoskopową operację zatok (FESS), która usuwa polipy i poszerza ujścia, przywracając prawidłowy przepływ powietrza. Ta procedura, przeprowadzana w znieczuleniu ogólnym, trwa około 1-2 godzin i pozwala na szybki powrót do aktywności. Pooperacyjnie kontynuuje się płukania i kontrole, by zapobiec nawrotom.

Domowe sposoby wspomagają terapię: nawilżanie powietrza, unikanie dymu i alergenów, dieta bogata w witaminę C. Skuteczność leczenia ocenia się po 3-6 miesiącach, dostosowując plan do reakcji pacjenta. W Omega Medical Clinics w Bydgoszczy wykorzystujemy nowoczesne metody diagnostyczne, jak tomografia komputerowa, by precyzyjnie zaplanować interwencje.

Kiedy skonsultować się z laryngologiem

Konsultacja u laryngologa staje się niezbędna, gdy objawy nie ustępują mimo domowych środków lub leczenia podstawowego. Jeśli zatkany nos i ból twarzy trwają dłużej niż 10 dni bez poprawy, to sygnał do wizyty – opóźnienie może prowadzić do powikłań jak zapalenie opon mózgowych.

Nawroty infekcji, wystepujący co najmniej 4 razy w roku, wskazują na przewlekłą formę wymagającą specjalistycznej diagnostyki. Silny ból, gorączka powyżej 38°C, obrzęk wokół oczu czy zaburzenia widzenia sugerują rozprzestrzenienie stanu zapalnego, co wymaga natychmiastowej interwencji. Pacjenci z polipami nosa lub astmą powinni regularnie kontrolować stan, nawet bez ostrych symptomów.

Badanie laryngologiczne obejmuje endoskopię nosa, która pozwala ocenić błonę śluzową i wykryć polipy. W przypadkach podejrzenia alergii zleca się testy skórne lub badania krwi. Wizyta jest kluczowa również po operacjach, by monitorować gojenie. W Omega Medical Clinics w Bydgoszczy oferujemy szybkie terminy i kompleksowe badania, minimalizując czas oczekiwania na ulgę.